Centella asiatica (परिवार Umbelliferae) सामान्यतया पानी pennywort वा भारतीय pennywort को रूपमा उल्लेख वा एशियाटिक पेनीवर्ट वा नेपालमा घोडताप्रे। यो एक सामान्य बारहमासी जडिबुटी हो, यसको लता फस्टाउँदै ओसिलो क्षेत्रहरूमा प्रशस्त मात्रामा र व्यापक रूपमा वितरित उष्णकटिबंधीय र उपोष्णकटिबंधीय देशहरू सहित बंगलादेश, नेपाल, दक्षिण अफ्रिका, भारत आदि Centella asiatica को बिरुवा एक सुगन्धित, प्रोस्ट्रेट, बारहमासी, स्टोलोनिफेरस, लता जडिबुटी हो, जसको उचाई १५ सेन्टिमिटर सम्म हुन्छ। काण्ड धारीदार, चिल्लो छ, डाँठमा जरा आउँछ।
यो बिरुवा उष्णकटिबंधीय र उपोष्णकटिबंधीय क्षेत्रहरूमा देशभरि दलदली ठाउँहरूमा हुन्छ।
हावापानी र माटो
बिरुवा प्राकृतिक रूपमा ओसिलो, उर्वर, खुकुलो, बलौटे दोमट र माटोको माटोमा बढ्छ। राम्रो निकास भएको ओछ्यानमा मनसुन अवधिमा राम्रो फल्छ।
प्रचार सामग्री
बिरुवालाई जराको सकर र बीउ द्वारा प्रचार गरिन्छ।
रासायनिक तत्व
घोडताप्रे को प्राथमिक सक्रिय घटक saponins (Triterpenoids पनि भनिन्छ), जसमा asiaticosides समावेश छ, जसमा एक trisaccharide moiety aglycone asiatic acid, madecassoside and madasiatic acid [१३] सँग जोडिएको छ। यी ट्रिटरपेन saponins र तिनीहरूको sapogenins घाउ निको पार्ने र वास्कुलर प्रभावहरूको लागि मुख्य रूपमा जिम्मेवार छन् घाउ साइटमा कोलाजेन उत्पादन रोकेर। घोडताप्रे बाट अलग गरिएका अन्य कम्पोनेन्टहरू, जस्तै ब्राह्मोसाइड र ब्राह्मिनोसाइड, CNS र uterorelaxant कार्यहरूको लागि जिम्मेवार हुन सक्छ, तर क्लिनिकल अध्ययनहरूले पुष्टि गर्न बाँकी छ। ग्लाइकोसाइड आइसोथानकुनिसाइड र थ्यानुसाइड युक्त कच्चा निकासीले चूहोंमा प्रजनन प्रतिरोधी कार्य देखायो । सेन्टेलोसाइड र यसको डेरिभेटिभहरू शिरापरक उच्च रक्तचापको उपचारमा प्रभावकारी पाइन्छ। थप रूपमा, कुल निकासीमा प्लान्ट स्टेरोल, फ्लेभोनोइड्स, र अन्य कम्पोनेन्टहरू समावेश छन् जसमा कुनै ज्ञात औषधीय गतिविधि छैन र जर्मेक्रेन डी), फाइटोस्टेरोल (क्याम्पेस्टेरोल, सिटोस्टेरोल, स्टिगमास्टरोल), म्युसिलेज, रेजिन्स, फ्री एमिनोएसिड्स (एलानिन, सेरीन, एमिनोब्युटाइरेट, एस्पार्टेट, ग्लुटामेट, लाइसिन र ट्रेओनिन), फ्लेभोनोइड्स (चेरम्पेस्टेरोल, एनोचाइड्रेल) , एक तीतो घटक (vallerine), फ्याटी एसिड (लिनोलिक एसिड, लिनोल्नेलिक, ओलिक, पामिटिक र स्टेरिक एसिड)।
घोडताप्रेको औषधीय उपयोग:
जीवाणुरोधी गुण:
सेन्टेला एसियाटिका धेरै विभिन्न आन्द्रा रोगजनक विरुद्ध प्रभावकारी छ। देखाइएको निषेध ब्याक्टेरिसाइडल वा ब्याक्टेरियोस्टेटिक प्रभावमा थियो कि भनेर निर्धारण गर्न, तिनीहरूले व्यवहार्य सेल गणना दृष्टिकोण प्रयोग गरे। अल्कोहल बिरुवाको अर्कले 2 घण्टा भित्र भिब्रियो कोलेरा, शिगेला प्रजाति र स्टेफिलोकोकस ओरियस विरुद्ध ब्याक्टेरिसाइडल प्रभाव देखाएको छ।
एन्टिफंगल गुणहरू:
पानीको अर्कसँग तुलना गर्दा, सेन्टेला एसियाटिका बिरुवाको इथानोलिक र पेट्रोलियम ईथर एक्स्ट्र्याक्टले विभिन्न फंगल स्ट्रेनहरू जस्तै एस्परगिलस नाइजर, एस्परगिलस फ्लेभस र क्यान्डिडा अल्बिकान्सहरू विरुद्ध उल्लेखनीय रूपमा उच्च एन्टिफङ्गल गतिविधि देखाउँछ।
एन्टिभाइरल गुणहरू:
सेन्टेला कच्चा पानीको अर्कको संयोजनले एन्टी-हर्पेस सिम्प्लेक्स भाइरल गतिविधि प्रदर्शन गरेको देखिन्छ ।
एन्टिप्रोटोजोल गुणहरू:
एन्तामोएबा हिस्तोल्य्तिका पूर्ण बिरुवाको अल्कोहल एक्स्ट्र्याक्टको एन्टिप्रोटोजोल प्रभावहरूको प्रतिरोधी थियो।
घाउ निको पार्ने गतिविधि:
सेल तह फाइब्रोनेक्टिनमा कोलेजनको प्रतिशत सेन्टेला एसियाटिकाबाट व्युत्पन्न कुल ट्रिटरपेनोइड अंशले बढाएको थियो, जसले घाउ निको पार्न मद्दत गर्न सक्छ।
तोकिएको मात्रा भन्दा बढी खुराक खाँदा छालामा एलर्जी आउने, पोल्ने र खाएमा टाउको दुख्ने, पेट दुख्ने, वाकवाकी लाग्ने, रिँगाउने, बान्ता हुने जस्ता साइड इफेक्ट र समस्याहरूपनि देखिन सक्छ।
गर्भवती महिलाले बढी मात्रामा सेवन गर्दा गर्भपातको समस्या पनि आउने र अनुसन्धान पनि नभएकाले सुत्केरी र साना बच्चालाई दूध खुवाउँदै गरेकी आमाले यो उपयोग नगरेकै राम्रो मानिन्छ।
लगातार सेवन गर्नु छ भने ६ हप्ताभन्दा बढी सेवन गर्न हुँदैन। निन्द्राको गोली सेवन गरेको बिरामीलाई सेवन गराउनु हुन्न । कोलेस्ट्रोल र हाइपोग्लेसेमियाका बिरामीहरूलाई खान दिन अघी डाक्टरको सल्लाह सुझावपछि मात्र खान दिनपर्छ।